بررسی نقش پوسته‏های بیولوژیک (خزه‏ها) در حفاظت از خاک سطحی در مقابل فرسایش آبی (مطالعة موردی: مراتع اطراف سد طرق در استان خراسان رضوی)

فرسایش خاک در اکثر نقاط کشور، به ویژه نواحی خشک و نیمه خشک، معضلی بزرگ به شمار می رود و به علت رسوب‏گذاری، آلودگی، تشدید سیلاب‏ها، و آثار مخرب بر حاصل خیزی خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. وجود پوشش گیاهی پراکنده از ویژگی‏های مناطق خشک و نیمه خشک است و معمولاً فضای خالی بین این گیاهان با پوسته‏های بیولوژیک یا کریپتوگام، مانند خزه‏ها، پوشیده می‏شود. این پوسته‏ها در یک اکوسیستم از جهات گوناگون اهمیت دارند و تأثیرات متعددی بر خصوصیات خاک و گیاهان آوندی می گذارند. در تحقیق حاضر تأثیرگذاری خزه ها، به عنوان بخش مهمی از پوسته های بیولوژیک، بر فرسایش آبی مراتع حوزة سد طرق واقع در استان خراسان رضوی بررسی شده است. به منظور بررسی تأثیر خزه‏ها بر فرسایش آبی، رواناب مصنوعی به مدت 30 دقیقه در پلات‏های مستقر در عرصه با دو شدت کم و زیاد جاری گشت. خزه‏ها تحت چهار تراکم زیاد (60- 75% پلات)، متوسط (35- 50%)، کم (10- 20% پلات)، و شاهد(0%) مطالعه شد تا اثر هر یک در میزان غلظت رسوب تولیدشده و فرسایش ویژه تحت شرایط آزمایشی یکسان بررسی شود. نتایج به دست آمده از آنالیز واریانس و آزمون توکی‏ با استفاده از نرم افزار minitab نشان داد که، با کاهش تراکم گیاهان خزه‏ای، تولید رسوب و، به دنبال آن، فرسایش ویژه نیز افزایش می‏یابد و بین چهار تراکم خزه و دو شدت آب در سطح 95% تفاوت معنی‏دار وجود دارد، اما در خصوص میزان نفوذپذیری بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی ‏داری مشاهده نشد.